گروه بین‌الملل مشرق - اندیشکده بروکینگز در مقاله‌ای به قلم «سوزان مالونی» عضو ارشد سیاست خارجی مرکز سیاست خاورمیانه سابان و مشاور سابق وزارت امور خارجه آمریکا، با اشاره به استقبال مردم ایران از توافقنامه هسته‌ای نوشت دولت جدید ایران با رسیدن به این توافقنامه خود را در بهترین جایگاه 15 سال اخیر قرار داده است.
کارشناسان این اندیشکده که از جمله اتاق‌های فکر تأثیرگذار در سیاست‌گذاری‌های دولت آمریکاست، پس از توافق ژنو، سلسله مقالاتی را در تحلیل توافق هسته‌ای ایران و 1+5 منتشر کرده‌اند که گروه بین‌الملل مشرق آن‌ها را بتدریج منتشر خواهد کرد.
رئیس مرکز سیاست خاورمیانه سابان در تحلیل خود از دوره پس از توافق هسته‌ای با ایران می‌نویسد: «ده سال پس از آخرین باری که ایران توافق کرد درباره برنامه هسته‌ای خود کوتاه بیاید، دنیا توانست به توافقی مهم در این‌باره برسد که می‌تواند نگرانی‌های طولانی‌مدت درباره این برنامه را برطرف کند. توافق موقت اولاً شروع خوبی است برای اطمینان حاصل کردن از این‌که تهران به سلاح هسته‌ای دست پیدا نمی‌کند و دوماً شامل شدیدترین محدودیت‌ها و نظارت‌هایی است که تا کنون درباره برنامه هسته‌ای ایران اعمال شده است. نکته مهم دیگر این‌که توافقنامه تهران را وارد روند دیپلماتیکی می‌کند که تنها زمانی کامل می‌شود که توافق بسیار بزرگ‌تری به دست بیاید.»
به گفته مالونی، طبیعی است که مفاد این توافقنامه اکنون دارد در سراسر جهان مورد بررسی قرار می‌گیرد و گاه مورد انتقاد واقع و یا حتی کاملاً رد می‌شود، اما مباحث دقیق‌تر درباره ادبیات استفاده شده در توافقنامه را به افرادی واگذار می‌کنیم که تخصص حقوقی و فنی دارند؛ از جمله ادعای ایران مبنی بر این‌که هر گونه توافقی باید «حق» این کشور در غنی‌سازی را به رسمیت بشناسد.
«آن‌چه در این مقاله بررسی می‌کنیم تأثیرات سیاسی توافق دیپلماتیک در درون ایران است. نکته قابل توجه این‌که توافق به دست آمده هیچ آسیبی به نظام تحریم‌های شدیدی وارد نکرد که واشنگتن و شرکای بین‌المللی‌اش در طول چند سال اخیر علیه ایران اعمال کرده‌اند. البته این توافق موقت بیش از آن‌چه دولت اوباما به رسانه‌ها اعلام کرده برای ایران سود در بر خواهد داشت؛ مثلاً تحریم‌های آمریکا و اروپا علیه بیمه و حمل‌ونقل صادرات نفتی متوقف شده است. اما باز هم این درآمدها در مقابل هزینه‌های هنگفت تحریم‌ها برای دولت و مردم ایران بسیار ناچیز است.»
توافق ژنو سرمایه‌گذاری بلندمدت ایران برای استقامت در مقابل جامعه جهانی است
سوزان مالونی بر خلاف ادعای مقامات رژیم اسرائیل که از شکسته شدن ساختار تحریم‌ها ابراز نگرانی کرده‌اند، معتقد است: «ترس از تضعیف تحریم‌های ده سال گذشته در اثر توافق اخیر هیچ اساس واقعی ندارد. واشنگتن با تحریم نهادهای اقتصادی ایران از جمله بانک مرکزی با ادعای دخالت آن‌ها در گسترش تسلیحات و تروریسم در حقیقت دنیا را مجبور کرده تا بین بازار ایران و بازار آمریکا یکی را انتخاب کنند. وزارت خزانه‌داری آمریکا با تعیین جریمه‌های سنگین برای هرگونه تعامل کوچک با مؤسسات اقتصادی ایران، کمپینی عظیم را علیه تجارت هرچند قانونی با ایران تشکیل داده است. بعد از این توافق نیز کمپانی‌های غربی اندکی حاضر می‌شوند دوباره دست به تجارت با ایران و سرمایه‌گذاری در این کشور بزنند، مگر آن‌که ریسک حقوقی و سیاسی این کار به اندازه قابل توجهی کاهش بیابد. هیچ شرکتی حاضر نمی‌شود بر اساس یک زمان‌بندی کوتاه شش ماهه در بازار ایران سرمایه‌گذاری چندین میلیارد دلاری کند.»
«نتیجه این‌که تهران از این توافق فواید کوتاه‌مدت اندکی خواهد برد. ارزش ریال افزایش کمی خواهد داشت؛ و دولت می‌تواند طرح اصلاحات یارانه‌ای را هم تا چند ماه دیگر ادامه دهد. با این حال نهادهای اقتصادی ایران همچنان در تجارت با بقیه دنیا مشکل خواهند داشت و اصلاحات اقتصادی نیز به همانند گذشته ضروری و البته دارای پیامدهای گزاف سیاسی برای دولت خواهد بود. بنابراین توافقنامه اخیر را باید سرمایه‌گذاری بلندمدت دولت ایران دانست که در طول تاریخ همواره با روش‌های ابتکاری و زیرکانه در مقابل جامعه جهانی استقامت کرده است.»
مالونی این سؤال را مطرح می‌کند که چگونه است که دولت ایران، در میان ساختار شکننده سیاسی داخلی، یک‌باره تصمیمی بلندمدت گرفته است: «می‌توان این‌گونه نتیجه گرفت که دولت این کشور یا به آخر خط رسیده و یا واقعاً مصمم است تا مذاکرات هسته‌ای را تا پایان ادامه دهد و به راه‌حلی جامع برای این بن‌بست ده ساله برسد. بر خلاف اعتقادات سنتی که حسن روحانی را فردی رادیکال می‌داند که برای انجام اقدامات اخیرش حتماً نیاز به کمک خارجی دارد، اکنون نظریه بازسازی روابط ایران با جهان درون ایران از حمایت‌های عمیقی برخوردار است. واضح‌ترین نشانه هم این است که رهبر ایران آیت‌الله خامنه‌ای با وجود آن‌که از مفاد این توافقنامه رضایت ندارد، اما به وضوح از آن حمایت کرده است.»
«خواص در جمهوری اسلامی مثل هر موضوع دیگری درباره توافق هسته‌ای اخیر هم بحث‌های داغی خواهند داشت و محافظه‌کارها هم مسلماً برای پیش‌برد آرمان‌های خود از این موضوع استفاده خواهند کرد. اما هیچ‌کدام از این بحث‌ها نمی‌تواند مانع از دولتی شود که به منافع داخلی آشتی با دنیا پی برده است. حتی اگر شکی هم وجود داشته باشد، واکنش مثبت مردم به این توافقنامه، از ده‌ها هزار نظر و تأیید مردم در صفحه فیس‌بوک و توییتر وزیر خارجه ایران گرفته تا استقبال گرم از هیئت مذاکره‌کننده در برگشتشان به تهران، اراده دولت برای برداشتن قدم بعد را تقویت می‌کند. دولت ایران و به خصوص افراد منتخب آن مثل روحانی شاید در بهترین جایگاه طی 15 سال اخیر باشند.»
«سخنرانی اخیر رهبر ایران نشان می‌دهد که واشنگتن و تهران علی‌رغم توافق اخیر هنوز هم با هم دشمن هستند؛ با این حال، موفقیت بسیار مهم برای ایران این است که دو دشمن دیرینه توانسته‌اند از راه دیپلماسی به توافق دست یابند. طی 33 سال اخیر این اولین باری است که واشنگتن و تهران به توافقی رسمی دست پیدا کرده‌اند؛ آخرین توافق به ژانویه 1981 و عهدنامه الجزایر برمی‌گردد که منجر به پایان 15 ماه گروگان‌گیری سفارت آمریکا در ایران شد. حتی تا شش ماه پیش هم هیچ‌کس پیش‌بینی نمی‌کرد که مقامات عالی‌رتبه ایرانی و آمریکایی بتوانند، آن‌گونه در سه ماه اخیر دیدیم، وارد گفتگوی طولانی و سازنده با یکدیگر شوند.»
مالونی در پایان پیش‌بینی می‌کند که تلاش برای رسیدن به توافقنامه جامع هسته‌ای با چالش‌های بیش‌تری مواجه خواهد شد؛ اما چارچوب تشکیل شده با این توافقنامه مسلماً راه را برای پیشرفت هموار می‌کند. به اعتقاد وی، حسن روحانی در چند ماه ریاست‌جمهوری‌اش بارها تأکید کرده که در دنیای سیاست هر اتفاقی ممکن است.
«وی با رسیدن به توافق اولیه هسته‌ای تنها 100 روز پس از انتخاب در مسند ریاست‌جمهوری توانست به این گفته خود عمل کند. البته اگرچه همه چیز ممکن است؛ اما هیچ چیز قطعی نیست. متقاعد کردن ایران به انجام آن‌چه باید انجام دهد تا دوباره به جامعه جهانی بازگردد، در ماه‌های آینده تلاش بیشتر، خلاقیت بیشتر در دیپلماسی، و شجاعت بیشتر از سوی همه طرف‌ها، به ویژه دولت ایران را می‌طلبد.»
